Stailc eagraithe ag pobal na Gaeilge fud fad na tíre don chéad uair riamh agus iad ag éileamh ar na Rialtais, thuaidh theas, infheistíocht chothrom a dhéanamh sa Ghaeilge anois

R.A.I.C. (Réiteach Anois, Infheistíocht Chothrom) á lorg ag na grúpaí agus é seo mar ainm ar an fheachtas úr

Tá sé fógartha go mbeidh breis agus 40 grúpa Gaeilge agus Gaeltachta fud fad na tíre ag dul ar stailc leath-lae Dé Céadaoin, 26ú Feabhra 2025 mar chuid den fheachtas RAIC. Tá an stailc á eagrú le héilimh ar an dá Rialtas thuaidh agus theas aisiompú a dhéanamh ar na ciorruithe is déanaí de €820,000 a d’fhógair Foras na Gaeilge  ar na mallaibh tríd an maoiniú cuí a chur ar fáil don Fhoras anois agus agus le réiteach fadtéarmach do mhaoiniú na Gaeilge a fhorbairt ar bhonn práinne. 

Tháinig an cinneadh seo sna sála ar Thionól Géarchéime idir grúpaí pobail agus ceanneagraíochtaí a bheas thíos leis na ciorruithe ar an 12ú Feabhra 2025 i mBaile Átha Cliath. Tá sé mar aidhm ag an fheachtas RAIC réiteach a fháil ar an dífheistíocht fhadtéarmach agus easpa comhionannais agus maoinithe in earnáil na Gaeilge agus éileamh a dhéanamh go réiteofar an éigeandáil gearrtéarmach agus fadtéarmach. 

Tagann an ciorrú is déanaí seo tráth a bhfuil an DUP ag cur bac ar an mholadh atá ar an tábla chun leasú a dhéanamh ar struchtúr maoinithe an Fhorais Teanga. I láthair na huaire, tagann 25% de bhuiséad Fhoras na Gaeilge ón rialtas ó thuaidh agus 75% ón rialtas ó dheas agus ní féidir le ceachtar den dá rialtas airgead breise a chur i dtreo bhuiséad an Fhorais gan a chomhionann ón rialtas eile. Le déanaí, aontaíodh socrú nua idir an dá Aire Airgeadais, fríd an Chomhairle Aireachta thuaidh-theas, a thabharfadh cead do cheachtar den dá rialtas airgead breise a chur i dtreo bhuiséad an Fhorais Teanga gan a chomhionann ón rialtas eile. Ní mór don Fheidhmeannas ó thuaidh a mbeannacht a thabhairt don leasú nua seo, ach tá bac curtha ag an DUP roimh an mholadh sin dul ar chlár oibre an Fheidhmeannais breis agus 5 huaire ó bhí mí na Samhna ann. Leis sin, tá cros a dhéanamh ag an DUP ar mhaoiniú breise don Ghaeilge ar bhonn 32 contae tráth a bhfuil Rialtas na hÉireann a rá go bhfuil airgead breise acu réidh le dul láithreach chuig an Fhoras. 

I measc éilimh an fheachtais, tá na grúpaí ar lorg;

Ag labhairt roimh an stailc, dúirt Uachtarán Chonradh na Gaeilge Ciarán Mac Giolla Bhéin: 

“Is trua liom go bhfuil orainn dul ar stailc inniu ach tógadh an cinneadh an gníomh seo a dhéanamh mar nach raibh an dara rogha fágtha againn. Tá na ciorruithe is déanaí atá fógartha ag Foras na Gaeilge iomlán tubaisteach agus ag dul i bhfeidhm ar ghrúpaí atá go mór faoi bhrú cheana féin ó thaobh maoinithe de. Is léiriú é stailc an lae inniu ar an fhrustrachas agus ar an fhearg ní amháin ar an chiorrú is déanaí, ach ar an dhífhéistíocht fadtéarmach ar mhaoiniú na Gaeilge. Mar chomhthéacs, tá laghdú fíorama de 45% tagtha ar mhaoiniú Fhoras na Gaeilge thar thréimhse de 20 bliain, tráth atá an-suim go deo sa phobal don Ghaeilge ach go bhfuil bac orainne anois freastail ar an dea-thoil sin.”

“Tá grúpaí pobail fud fad na tíre ag streachailt a bhfoirgnimh a théamh agus a soilse a lasadh, gan trácht a dhéanamh ar bhunsheirbhísí a sholáthar agus spriocanna oibre a chur i gcrích. Tá seo iomlán samhnasach agus muid breis is 25 bliain ar aghaidh ó Chomhaontú Aoine an Chéasta a gheall ré úr comhionannais don teanga. Is ríléir go bhfuil fadhb ollmhór againn agus go bhfuil ag teip go hiomlán ar an dá rialtas le 20 bliain nuas an áisíneacht trasteorann atá freagrach as cur chun cinn na Gaeilge a mhaoiniú mar is cuí. Tá géarghá le réiteach sásúil, fadtéarmach agus impím ar an dá rialtas teacht ar shocrú láithreach bonn. 

Dúirt Caoimhe Ní Shúilleabháin, Oifigeach Forbartha Gaeilge le Cill Dara le Gaeilge :

“Beidh pobal na Gaeilge agus na Gaeltachta, don chéad uair riamh, ag dul ar stailc an Chéadaoin seo, chun seasamh aontaithe a thógáil i gcoinne ciorruithe ar mhaoiniú na Gaeilge. Tá sé scannalach go mothaíonn grúpaí, ó achan chearn den tír, gur gá gníomh stailce a thógáil chun an dá Rialtas a bhrú chun tosaigh leis an cheist seo. 

Tá na grúpaí ar fad faoi bhrú ollmhór. Tháinig muid ar fad le chéile coicís ó shin i mBaile Átha Cliath agus bhí muid ar aon ghuth go bhfuil géarchéim mhaoinithe sa phobal anois, agus go bhfuil an struchtúr maoinithe thuaidh theas taobh thiar d’Fhoras na Gaeilge go hiomlán briste. Éilíonn ar an dá Rialtas an structhúr maoinithe sin a athrú, nó bealach eile a aimsiú chun an maoiniú breise, atá ar fáil ón Rialtas ó dheas faoi láthair, a bhrú fríd chuig na grúpaí ar an talamh mar ábhar práinne. Níl aon amhras orm ach gur láidre muid mar phobal agus muid ag seasamh i ndlúthpháirtíocht le chéile ar cheisteanna práinneacha mar seo. Molaim go mór gach grúpa atá ag seasamh an fhóid inniu ar son chothrom na Féinne.”

MEÁIN

X: #tógRAIC @CnaG

Instagram: @cnagaeilge

NÓTA DON EAGARTHÓIR:

Seo thíos liosta de na grúpaí ar fad a bheas páirteach sa stailc:

An Bruach Thoir, Gaillimh

An Ceathrú Póilí, Aontroim

An Droichead, Aontroim

An Siopa Leabhar, Baile Átha Cliath

Áras Chrónáin, Baile Átha Cliath

Baile Seirbhíse Gaeltachta An Chlocháin Léith, Dún na nGall

Bia Loch Lao, Aontroim

Cairde Uí Néill, Tír Eoghain

Cathair Saidhbhín le Gaeilge, Ciarraí

CCÉ Dhún Lathaí., Aontroim

Cill Dara le Gaeilge, Cill Dara

Coiste Forbartha Charn Tóchair, Doire

Comharchumann Forbartha Chorca Dhuibhne, Ciarraí

Conradh na Gaeilge, Náisiúnta

Conradh na Gaeilge Boirche Íochtar, An Dún

Cultúrlann Mac Adam Ó Fiaich, Aontroim

Cultúrlann Uí Chianáin, Doire

Cumann Cultúrtha Mhic Reachtain, Aontroim

Cumann Óige Uachtar Chluanaí, Aontroim

Cumann na bhFiann, Náisiúnta

Duchas an Daingean, Ciarraí

Dún Garbhán le Gaeilge, Baile Átha Cliath

Fís an Phobail, Aontroim

Fóram na nÓg, Aontroim

Gaeil na nGlinntí, Aontroim

Gaeil Ruairí Óg, Aontroim

Gaelphobal Ard Mhacha Theas, Ard Mhacha

Glór Mhachaire Fíolta, Doire

Glór na Maoile, Aontroim

Glór na Móna, Aontroim

Glór na nGael, Náisiúnta

Glór na Spéiríní, Doire

Glór Uachtar Tíre, An Dún

Ionad na fuiseoige, Aontroim

Ionad Uibh Eachach, Aontroim

Líonra Leitir Ceanainn, Dún na nGall

Meitheal Pleanála an Iarthuaiscirt, Dún na nGall

Muineachán le Gaeilge, Muineachán

Oireachtas na Gaeilge, Náisiúnta

Tobar Dhuibhne, Ciarraí

Turas, An Dún